fbpx
Katedra Św. Marcina i Mikołaja to inaczej Bydgoska Fara. Pełna nazwa zabytku to Parafia Katedralna pw. Św. Marcina i Mikołaja. To najstarsza istniejąca świątynia w Bydgoszczy. W tym artykule poznacie tajemnice katedry, a także odkryjecie z nami Bydgoski Skarb.
 

Katedra św. Marcina i Mikołaja – historia

 
Katedra św. Marcina i Mikołaja, czyli Fara była pierwszą placówką sakralną grodu nad Brdą. Wcześniejszy Kościół Św. Idziego umiejscowiony na Przedmieściu Kujawskim pozostał za bramami miasta. Źródła pisane z XV wieku wskazują, że pozostał on ważny dla mieszkańców choćby ze względu na jarmark. Jarmark św. Idziego tradycjnie odbywał się w dniu 1 września i było to od niepamiętnych czasów. Król Kazimierz Wielki ulokował Bydgoszcz na prawie magdeburskim w 1346 roku. W XVI wieku miasto było najludniejszym i najbogatszym ośrodkiem Kujaw. W okresie koniunktury budowano liczne kościoły i kaplice.
Fundowała je nie tylko gmina, ale bogaci mieszczanie, starostowie, monarchowie. W 1346 roku (data lokowania Bydgoszczy) pod budynek kościelny i przyległy cmentarz wytyczono obszerny plac nad Brdą. Nie wiadomo dokładnie kiedy na parceli pojawiła się pierwsza, drewniana świątynia, a potem murowana. W kronice burmistrza Wojciecha Łochowskiego czytamy, że spłonęła ona w 1425 roku. Przechowywane były w niej dokumenty miejskie, w tym akt lokacyjny. Budowa kolejnego obiektu, tym razem murowanego, ciągnęła się aż do 1502 roku. Koszt tej inwestycji ponieśli panowie Kościeleccy, którzy pełnili urzędy starostów i wójtów bydgoskich, a także mieszkańcy.
 

Katedra bydgoska – ciekawostki architektury

Sądzi się, że Katedra bydgoska została zbudowana przy okazji stworzonej dla zamku cegielni. Ogromny zespół murarzy i cieśli, a także cegielnia i wapiennik zamkowy, stworzyły idealne warunki do rozbudowy grodu. Fara nie jest symetryczna i ma sporo zakłóceń planu. Po pierwsze: regułą jest, że trójnawowy kościół powinien mieć jedną oś prezbiterium i nawy głównej. Tymczasem w Bydgoszczy prezbiterium jest szersze od nawy głównej o 2 metry, a oś odchylona jest o prawie 1 metr. Po drugie: północne filary międzynawowe nie stoją w jednej linii z północną ścianą kościoła. Korpus nawowy nie jest zatem kwadratowy i ma wymiary 24,5 x 24m. Ściana północna jest reliktem poprzedniej świątyni, a na jej zewnętrznej części widać pozostałości niskich okien. Wykorzystano ją i dopuszczono do zaburzeń symetrii, gdyż obawiano się podmokłego gruntu.

 

Niesamowite kolory bydgoskiej katedry urzekają turystów

blogerka z USA w bydgoskiej katedrze

Z przekazów i kronik wiemy, że Katedra bydgoska  nieprzerwanie prowadziła msze od momentu powstania. To wyjaśnia wielkość samego prezbiterium, które do momentu ukończenia robót budowlanych, pełniło funkcję całego kościoła. Skąd pozyskiwano fundusze na ciągłą rozbudowę katedry? Organizowano kwesty, zbiórki itp. Katedra bydgoska była też miejscem często odwiedzanym przez króla Kazimierza Jagiellończyka. On sam i jego dworzanie hojnie łożyli datki na rozbudowę świątyni. Fara p.w. Św. Marcina i Mikołaja rosła więc w siłę.

Katedra św. Marcina i Mikołaja – Madonna z Różą i inne zabytki

 
Matka Boska Pięknej Miłości czy Madonna z Różą jest najważniejszym zabytkiem jaki posiada bydgoska fara. Znajduje się w ołtarzu głównym. Jest to gotycka Madonna Apokaliptyczna obleczona w słońce. Przedstawia Madonnę z Różą koronowaną przez anioły. Na lewej ręce trzyma Dzieciątko, a w prawej rozwiniętą pąsową różę. Dzieło nieznanego artysty z XV wieku to jeden z najpiękniejszych wizerunków Matki Boskiej w Polsce. Obraz to wotum dziękczynne za wygrana wojnę trzynastoletnią z Krzyżakami. Ufundował go starosta Jan Kościelecki, a także burmistrz i rajcy miejscy. Uwagę zwraca postać w lewym dolnym rogu. To prawdopodobnie Mikołaj Szarlejski, któremu Jan Kościelecki zawdzięczał swój majątek i pozycję.

Koronacja Madonny z Różą

Sanktuarium Maryjne – obraz oryginalny powraca

W 1466 roku nastąpiło poświęcenie obrazu Matka Boska Pięknej Miłości z Różą. Jako, że Jan Kościelecki był bliski królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi to i on mógł w tym wydarzeniu brać udział.
Obraz Matki Bożej z Różą ma wymiary 104 x 180 cm. Po renowacji trwającej niemal rok, w sierpniu 2019 roku wrócił na swoje miejsce.

katedra p.w. Św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy

Katedra Bydgoszcz

 

Obraz był dwukrotnie koronowany przez Jana Pawła II (pierwszy raz jeszcze jako kardynała).

Bydgoska fara – inne zabytki 

Innym ciekawym zabytkiem, jakim może poszczycić się bydgoska fara jest figura Św. Jan Chrzciciela. Posąg umieszczony jest w szklanej gablocie w południowej nawie. To jedyna pamiątka kaplicy Św. Janów, która istniała po południowej stronie kościoła. Po jej rozbiórce figura z XVIII wieku trafiła do Kościoła Jezuitów na Starym Rynku. Gdy natomiast go rozebrano, wróciła do Katedry p.w. Św. Marcina i Mikołaja.

Stalle z wizerunkami karmelitów

Stalle przeniesione z Kościoła Karmelitów Bosych przez 1822 rokiem

 
Barokowe wyposażenie kościoła przeniesiono po kasacie klasztoru Karmelitów w 1822 roku. Są to nastawy ołtarzowe oraz stalle, czyli ławy dla księży.
 
Najstarszą figurą jest Św. Jan Nepomucen stojący nad rzeką. To jedyna pozostałość po nekropolii otaczającej farę. Cmentarz zachował się do 1809 roku.
 

Bydgoska katedra – Skarb znaleziony przypadkiem 

Jedną z największych niespodzianek jest skarb z bydgoskiej katedry. Skarb fary odnalazł archeolog, dr Robert Grochowski podczas prac na terenie prezbiterium w grudniu 2017 roku. Po północnej stronie prezbiterium, przy wejściu do zakrystii, pod stallą ukryty był przez wieki. Skarb ukryty w katedrze zawierał się w skrzyni z cienkiej blachy, która uległa rozpadowi. Przetrwały złote monety, biżuteria, szlachetne kamienie i ozdoby. Łącznie ponad 400 artefaktów, które tworzą unikatowe znalezisko w skali kraju.

krypty katedry w Bydgoszczy odnalezione w 2017 roku

Krypty odnalazł archeolog dr. Robert Grochowski

Bydgoski skarb możecie podziwiać w Muzeum Okręgowym na Wyspie Młyńskiej.
 

Katedra bydgoska (fara) – msze i zwiedzanie

Bydgoska fara to obiekt sakralny udostępniony do zwiedzania w godzinach otwarcia. Należy jednak pamiętać, że zwiedzanie katedry podczas mszy jest niedozwolone i należy zaplanować to patrząc na porządek mszy św. w farze. Odwiedzać ją można po pierwszym nabożeństwie porannym do godziny 17.00 lub 18.00, zależnie od ostatniej mszy. Czynna jest we wszystkie dni tygodnia, jednak zimą pomiędzy 13.00 a 18.00 jest dostępny tylko widok spod chóru. Katedra Bydgoska jest otwarta dla turystów bezpłatnie.
PORZĄDEK MSZY ŚW. W FARZE: 
Poniedziałek – Piątek: godz. 8.00;12.00;17.00;
Sobota: godz. 8.00;12.00;18.00 (wg Formularza Niedzielnego);
Niedziela i Święta Nakazane: godz. 8.00, 9.30(z udziałem WSD), 11.00; 12.30; 18.00.
W święta zniesione, które nie są dniami wolnymi od pracy – informacja w ogłoszeniach duszpasterskich.
Bydgoska katedra jest największym i najważniejszym zabytkiem Bydgoszczy. Mało kto wie, że jest to podwójne sanktuarium Matki Boskiej Pięknej Miłości i sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej.
Obraz tej drugiej możemy podziwiać w północnej nawie fary.